AzVision.az-ın müsahibi Xalid Bayramov Bakı Dövlət Universitetində erməni dili və ədəbiyyatının tədrisi ilə məşğul olur. O, bizimlə söhbətində doğulduğu Qərbi Azərbaycandan, erməni məktəbində oxumasından, tələbələrinə erməni dilini öyrətməsindən danışıb.

- 1941-ci ilin sentyabrın 15-də Qərbi Azərbaycanın Qırmızıkənd rayonunun Göyçay kəndində, Qarqoyunlu mahalında doğulmuşam. Məktəb yaşına çatanda Qərbi Azərbaycanın İcevan rayonunun Uzuntala kəndinə köçmüşük. Həmin qəsəbədə azərbaycanlı ailəsi təkcə biz olduğumuza görə, erməni məktəbinə getmişəm. 10-cu sinfi bitirəndən sonra Bakıya gəlmişəm.

O vaxt Lenin adına Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun erməni sektoru var idi. 1964-cü ildə institutu bitirəndən sonra yenə rayonumuza qayıdıb, orada orta məktəbdə işləmişəm. 5-10 cü siniflərdə erməni dili və ədəbiyyatından dərs demişəm. Eyni zamanda məhkəmə-istintaq orqanlarında tərcüməçi, peşə məktəbində həm tərbiyəçi, həm də müəllim işləmişəm. Ondan sonra Azərbaycan Dövlət Televiziyasında erməni dilində verlişlər redaksiyasında tərcüməçi və redactor kimi çalışmışam. Hazırda Bakı Dövlət Universitetində erməni dili və ədəbiyyatının tədrisi ilə məşğul
oluram.

- Erməni dilini öyrənmək, orta məktəbdə o dildə təhsil almaq çətin deyildi ki?

- İnsan üçün çətin şey ola bilməz. Əgər qarşına bir məqsəd qoymusansa, nail ola bilərsən.

Bu dilin çətinliyini mən onda görürəm ki, bizim danışığımızda olmayan fonetik səslər var. Bəziləri olur ki, bu çətinlikləri dəf edir, heç hiss olunmur. Mən necə tələffüz edirəmsə, onlar da mənim kimi tələffüz edirlər. Bəzən isə bu fonetik səslər səbəbindən hiss olunur ki azərbaycanlıdır. Mən ermənilərin hansısa rayonuna gedim, istər çobanı ilə, istərsə də alimi ilə söhbət edim, onlar başa düşməz ki, mən azərbaycanlıyam. Çünki uşaq vaxtından bu dildə danışmışam.

O vaxt erməni məktəbləri Bakıda da, Sumqayıtda da var idi. Ermənilər istəyirdilər ki, Azərbaycanda onlar üçün ayrıca institut açılsın. Xankəndində ona nail oldular. Erməni dilində pedaqoji institut açdılar. Onun nəzdində hər il Azərbaycan şöbəsinə 25 abituriyent hazırlayırdılar.

- Ailənizin digər üzvləri də erməni dilini bilirlər?

- Həyat yoldaşım məişət, danışıq dilini bilir, amma yazmağı, oxumağı bacarmır. Məndə özü-özünə alınıb. Mən 7 yaşımdan bu dildə öyrənməyə başlamışam.

- İndiyə kimi erməni dili üzrə neçə tələbə yetişdirmisiniz?

- Bakı dövlət Universitetində 2005-2006-cı tədris ilindən dərs deyirəm. Bu müddət ərzində ildə hər qrupda ən azı 15 nəfər erməni dilini öyrənir. Onlardan da seçilənlər var. Bir çoxu güc nazirliklərində çalışır. Özü də hər il mən onlardan imtahan götürəm.



- Azərbaycanda erməni dilini bilən və öyrədən mütəxəssislər çoxdurmu?

- Erməni dilini bilənlər var, ancaq tədris etmirlər. Sadəcə, vaxtında öyrəniblər, indi isə işlətmirlər deyə, dil passivləşib. Mən çox yaxşı bilirdim, erməni müəllimlər öz tələbələrin deyirdilər eşidin, azərbaycanlı ermənicə sizdən yaxşı bilir. Mənə mexaniki qiymət yazırdılar.

- Amma düşmən ölkədə bizim dili bilənlər yaman çoxdur…

- Xəbərdaram. Onlarda Azərbaycan dilində, türk dilində siniflər açıblar. Hətta valideyinsiz uşaqları sünnət edib, həmin siniflərdə yerləşdirirlər. Bizə qarşı kadrlar hazırlayırlar. Onlara “məhəmmədçilər” deyirlər. Orta məktəbi bitirəndən sonar isə onlara Azərbaycan və ya digər müsəlman ölkələrinin dilində ali təhsil veririlər. Oranı da bitirəndən sonra lazımı mövqelərdə yerbəyer edirlər. Casus hazırlayırlar.

- Övladlarınızdan kimsə sizin yolu davam etdirirmi?

- Yox ,təssüf… 20 yanvar, Xocalı hadisələrindən sonra bu dilə qarşı onlarda güclü nifrət yarandı. Oğlum “Naxçıvanski”yə getdi, dedi, hərbçi oldu.

Şahanə RƏHİMLİ
Elvin Abdulla