Azərbaycan ərazisində Atropatenanın dini mərkəzi Qazakada, Bakı, Şamaxı, Salyan və Lənkəranda atəşgədələrin olması barədə müxtəlif fikirlər var. Onların qalıqları günümüzə gəlib çatmayıb. Suraxanıdakı Atəşgah məbədini Hindistandan gəlib, Rusiyaya gedən zəvvarlar 18-ci əsrdə tikiblər.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Abbasqulu Ağa Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstututunun “Qədim dövr tarixi” şöbəsinin müdiri, Tarix üzrə fəlsəfə doktoru Allahverdi Əlimirzəyev AzVision.az -a bildirib ki, atəşpərsət inancının günümüzə qədər gəlib çatan izləri Surxanadakı Atəşgah məbədi, cənubdakı bəzi qəbirlər, Novruz bayramı adətləri və Buta simvoludur.


O bildirib ki, atəşpərəstliyə görə insan öldükdən sonra cəsədi yaşayış yerindən uzaqda saxlanılırdı. Qurd-quş onun ətini yeyəndən sonra sümüklərinin qalıqları daş qutu qəbirlərdə basdırılırdı. Onların yanına qab-qacaq qoyulmurdu. Cənubdan şimala doğru belə qəbirlərin sayı azalır.

Tarixçi alim qeyd edib ki, islam dinin yayılması ilə əlaqədar 680-ci ildən sonra Azərbaycanda atəşpərəstliyin kökünü yavaş-yavaş kəsiblər. Atəşpərəstlik dininin sonrada təbliğ olunması Zərdüştün adı ilə bağlıdır. Lakin atəşpərəstliyin heç də bütün komponentləri Zərdüştlüyə daxil olmayıb. Bu gün Azərbaycanda Zərdüştiliyin müqəddəs kitabı “Avesta”nı oxuyan yoxdur. Ondan başqa isə heç bir yazılı mənbə mövcud deyil. Ona görə də həmin inancın elementləri ölüb gedir.

Qız Qalasının atəşpərəstliklə əlaqəsinin olmasına dair rəvayətlərə toxunan Allahverdi Əlimirzəyev deyib ki, bu, belə deyil. XI əsrin sonu-XII əsrin əvvəllərində tikilən bu abidə mayak funskiyasını daşıyıb. Qalanın üstündə dənizdən gələn gəmilərə yol göstərmək üçün tonqal qalayırdılar. Tonqalın dilləri isə butaya bənzəyir. Atəşpərəstlikdə od müqəddəs olduğu üçün buta da onun simvollarındandır.

Aytən Zəhra Bağırzadə
AzVision.az