Sanki 4 il əvvəl Çində başlayan və bütün dünyaya yayılaraq pandemiyaya, minlərlə insanın ölümünə səbəb olan bir virus tarixə qovuşub.

4 il əvvəl, məhz dekabrın 10-u elə COVID-19 (o zaman 2019-nCoV) kimi bildiyimiz virusun qeyri-rəsmi doğum günüdür. Rəsmi olaraq tanınan ilk xəstə dekabrın 8-də pnevmoniya əlamətləri ilə Uhan xəstəxanasına müalicə üçün müraciət edir. Lakin dekabrın 10-da həkimlər şurası həyəcanverici bir qərar verir: "xəstəlik təsnif edilmir, birinci dərəcəli antibiotiklər kömək etmir" və "kod qırmızı" vəziyyəti elan edilir.



Ardınca, xüsusilə xroniki xəstələr və yaşlılar arasında ağır gedişatlı və ağırlaşmalarla müşahidə olunan naməlum formalı pnevmoniya halları sürətlə artmağa başladı.

Sonrakı tarixi gedişat belə davam etdi:

- Bu barədə Çin Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına (ÜST) məlumat verir.

- İnanılmaz yoluxuculuğu olan bir virus (əlaqə və hava-damcı yolu ilə) ölkələr arasında yayılır (o zaman təyyarələr hələ də uçurdu).

- Çoxları “COVID”ə inanmır, bunu bir sui-qəsd hesab edir, lakin onların dostları, qohumları və yaxınları ölməyə başladıqca bütün ölkələr vəziyyətin ağırlığını başa düşür: “Bu, dəhşətli epidemiyadır”.

- Artıq 10 milyon virusa yoluxmuş şəxs və 2,5 milyon artıq ölü var, rəqəmlər artır, qrafiklər yüksəlir.

- ÜST pandemiya elan edir.



Yeri gəlmişkən, həmin vaxt televiziyalar eyni vaxtda Çin xəstəxanalarından qorxulu kadrları və həkimlərin müraciətlərini göstərirdi: “Bu, ilin dəhşətli hadisəsidir”, “qorxmamalısınız”, “əllərinizi yuyun, evdə qalın”, “infeksiya qorxulu deyil”. Lakin sonradan onlar (həkimlər) hansı virusun “ziyarətə gəldiyini” anlayıb fikirlərini dəyişəcəklər.

Eyni zamanda, STRATFOR-un ekspertlərinin qeyd etdiyi kimi, “2019-cu il dekabrın 20-dən haradasa bütün ölkələrdə məlumatlı insanlar qohumlarına xəbərdarlıq etməyə başlayırlar: “görüşləri, qonaqlıqları ləğv edin, evi uzun müddətli izolyasiya üçün hazırlayın: qida məhsulları, dərmanlar, dezinfeksiyaedicilər, bakterisid resirkulyatorlar alın".

Həmçinin, yanvarın əvvəlindən “məlumatlı və varlı vətəndaşlar” qeyri-invaziv süni nəfəs aparatları almağa, ağıllılar isə onlardan necə istifadə etməyi bilən həkimləri işə götürməyə başlayırlar”.

Daha sonra karantinlər, hava nəqliyyatının bağlanması, qapanmalar, distant iş və distant təhsil tətbiq edilir, konsertlər, mitinqlər, müsabiqələr ləğv edilir, şəhərlər və mənzillər bağlanır.

Həkimlər qırmızı zonalara gedirlər, xəstələr onlara müraciət edirlər - bəziləri geri qayıtmır. Ailələr və uşaqlar isə Şaxta babadan 2021-ci il üçün "ana və ata xəstəxanada ölməməsini" xahiş edirlər. Hakimiyyətlər qapanamaları uzadır və "səbirli olun" deyir. Ailələr qapalı mənzillərdə mübahisə edir və barışırlar.

Daha sonra Çin alimləri yeni koronavirus — COVID-19-u ayırd edərək onun genomunun genetik ardıcıllığını təyin etdilər. Virus, şiddətli kəskin tənəffüs sindromuna səbəb olan SARS-CoV virusuna (atipik pnevmoniya kimi də tanınır) ən azı 70% genetik ardıcıllıqla bənzəyirdi.



Beləliklə, virusdan qorunmaq üçün peyvənd üzərində aktiv iş başlayır. Müxtəlif ölkələr, dərman şirkətlərin peyvənd hazırlıqları sürətlənir. Tədqiqatlarda təxminən 35 akademik şirkət və təşkilat iştirak edir. 2020-ci ilin mart ayına olan məlumatlara görə, təxminən 300 tədqiqat aparılırdı. 23 aprel 2020-ci il tarixdə ÜST-nin perspektivli tədqiqatlar siyahısına 83 dərman daxil edildi ki, bunlardan da 77-si klinik öncəsi tədqiqatlar mərhələsində, 6-sı insanlar üzərində klinik sınaqlardan keçirdi. Sonradan insanlara vurulması üçün "Pfizer-BioNTech", "MRNA-1273", "Спутник V", "CoronaVac və ya Sinovac" peyvəndləri təqdim olundu. Bir çox insan da bu peyvəndlərlə özlərini koronavirusdan qorumağa çalışırdılar.

COVID, xüsusən də ilk “Uhan” ştammı öldürücülüyə ilə yanaşı, ciddi sayda sayda “yan təsirlərə” malik idi. Buraya koqnitiv funksiyaların (inhibe, unutqanlıq və s.) və orqanların zədələnməsi, ehtimal olunan sonsuzluq (xüsusilə gənc nəsildə), inanılmaz sayda tromboz və s. daxildir.

Artıq virusun qəsdən yayılması barədə fikirlər də yayılmağa başlayırdı. Həmin dövrlərdəki nəşrlərdən bir sitat:
"Gələcək pandemiyanın miqyası artıq 2019-cu ilin yanvarında dünyanın əsas kəşfiyyat xidmətlərinin rəhbərliyinə, eləcə də SARS-nCov-2019-un laboratoriya mənşəyinə aydın oldu. Bununla belə, dolayı əlamətlərə əsaslanaraq, planet miqyasında bioloji silahların istifadəsinə bərabər olan sızma barədə məlumat verməmək üçün qeyri-rəsmi ümumi qərar qəbul edildi".

Bununla belə, “gizli olan həmişə ortaya çıxır” prinsipi koronavirusla da işləyir.

1. Ağ Evə gizli kəşfiyyat hesabatını açıqlan "The Wall Street Journal" daha sonra məlumat verir: "ABŞ Energetika Nazirliyi COVID pandemiyasının Çin laboratoriyasından sızmanın nəticəsi olduğunu təsdiqlədi.".

2. "The Sun" a görə, Çində təhlükəli koronaviruslarla bağlı təcrübələr ABŞ-dan köçürülüb və Amerika tərəfindən maliyyələşdirilib.

3. Həmçinin dünyanın əsas tibb jurnallarından biri hesab edilən "Lancet" COVID-19-un laboratoriya mənşəyini “əsas versiya” adlandıran beynəlxalq komissiyanın hesabatını dərc etdi. Hesabatda ABŞ-ın "virus araşdırmasının təfərrüatlarının açıqlanmasının qarşısını aldığı" da bildirilir.



4. ABŞ Senatındakı bir hesabatda bildirilir ki, pandemiya "belə bir araşdırma ilə bağlı insidentin nəticəsidir".



Bununla belə bütün dünyada virusoloqlar etiraf edirlər ki, “korona” sadəcə bir tərübə idi. Onlar ən çox ölüm nisbəti 70%-ə çatan quş və ya donuz qripindən qorxurlar. Modelləşdirməyə görə, “pərdəni aralamağa” vaxtınız yoxdursa, bəşəriyyətin üçdə ikisi bundan əziyyət çəkəcək və minimum itki 65 milyon insanın həyatına bərabər olacaq.

Aytən Zəhra
AzVision.az